ran'ın Yezd şehrindeki tarihi Cuma Cami; çinileri, yüksek minareleri ve yarı silindirik tavanına nakşedilen Esma'ül Hüsna ile farklı dönemlerin mimari özelliklerini yansıtıyor.
İlk hali 12’inci yüzyılda Selçuklular döneminde inşa edilen, belirgin şeklini 14’üncü yüzyılda İlhanlılar döneminde alan, 18 ile 19’uncu yüzyıllarda yapılan eklemelerle son haline ulaşan cami, mavi ve sarı çinileri ile çölün ortasında yer alan Yezd kentinin sembol yapılarından biri. Kentin tarihi bölgesinde yer alan Cuma Cami’nin etrafı tarihi bir pazar ile evler tarafından çevrelenmiş durumda. Bir yönüyle cami, tarihi Yezd yerleşim alanının merkezinde bulunuyor. Sıralı dükkanların bulunduğu uzun bir sokağa bakan caminin 48 metrelik çifte minareleri neredeyse kentin her yerinden görülebilecek bir konumda yer alıyor. Minarelerin yer aldığı giriş kısmının bir tarafı tarihi pazara dayalı iken diğer tarafı bir payanda ile desteklenmiş durumda.
Cuma Cami'nin ikiz minareleri diğer camilerin aksine caminin sağında ve solunda değil, her ikisi de caminin solunda ve önlü arkalı bir şekilde bulunuyor.
Yerden yarım metre yükseklikteki mermer tabanın üstünden başlayıp dikdörtgen şeklinde yükselen giriş bölümünün tavan kısmı tamamlanınca hemen üstünde çift minareler belirmeye başlıyor.
Mavi, sarı ve yeşil çinilerle kaplanmış minareler 48 metre yükseklikleri ile İran’ın en yüksek minareleri unvanını elinde bulunduruyor.
Cuma Cami minarelerinden biri tek merdivenli, diğer minare ise birbirini görmeyecek biçimde sarmal olarak tasarlanmış iki ayrı merdivene sahip. Aynı anda minareden inen bir kişi ile minareye çıkan biri kişi birbirini görmeden farklı yönlerde ilerleyebiliyor. Rivayete göre minarenin birini usta diğerini ise iki çırak inşa ediyor. Usta küskün çıraklarının barışmasına sebep olması için ikisine birlikte çalışıp minareyi yapma görevi veriyor. Minare bitmeden de onları görmek istemediğini söylüyor.
Aylarca süren çalışmanın ardından, çıraklarının barışmış olacağı umuduyla minareyi kontrole gelen usta ummadığı bir durumla karşılaşıyor. Minare bitmiş ancak çıraklar barışmamış hatta bir birini de görmemiştir. Minareye çıkıp inen usta iki farklı merdiven kullandığını görünce küskün çırakların bir biri ile muhatap olmamak ve barışmamak için iki katlı sarmal merdivene sahip bir minare inşa ettiğini fark ediyor. Rivayetlerin ne kadar doğru olduğu tartışma konusu olsa da, günümüze iki katlı sarmal merdiveni olan türüne az rastlanır mimariye sahip bir minare bırakıyorlar. Üstüne iki minarenin yapıldığı ana kapıdan eyvana girerken hemen solda caminin kubbeli kışlık namaz alanı bulunuyor.
HER EVDEN BİR TUĞLA
Cami hakkında bilgi veren turizm uzmanı Rahime Gencizade, Ulu Cami ve Mescid-i Cedid olarak da adlandırılan Cuma Cami'nin Yezdliler için birlik ve beraberliğin sembolü olduğunu söyledi. Gencizade, caminin inşaatına yönelik bir çok hikaye anlatıldığını belirterek bu hikayelerden birine göre, inşaat esnasından her evden bir tuğla getirilerek duvarın örüldüğünün anlatıldığını söyledi. Her sakinin kendi evinin duvarından getirdiği bir tuğlayı camiye bağışlamasının Yezdliler için önemli olduğunu söyleyen Gencizade, bunun da birlik ve beraberliğe işaret ettiğini ifade etti.